INC-4 được tổ chức tại Ottawa, Canada, từ ngày 23 đến 29 tháng 4 năm 2024. Cuộc họp quy tụ hơn 2.500 đại biểu đại diện cho các chính phủ, học viện, tổ chức xã hội dân sự, các tổ chức khu vực tư nhân, các thực thể của Liên Hợp quốc và các tổ chức quốc tế, cùng với nhiều người khác theo dõi chương trình phát sóng web.
Phòng Khoa học, Công nghệ và Hợp tác quốc tế – Cục Biển và Hải đảo Việt Nam dịch toàn văn và đăng tải báo cáo tổng hợp
Các đại biểu đại diện cho các chính phủ, học viện, tổ chức xã hội dân sự, các tổ chức khu vực tư nhân, các thực thể của Liên Hợp quốc và các tổ chức quốc tế tham dự INC-4
“Đây không phải là cuộc chiến chống lại nhựa; đây là cuộc chiến chống lại ô nhiễm nhựa!” Ông Espen Barth Eide (Na Uy), Chủ tịch phiên họp Đại hội Môi trường Liên hợp quốc đã thông qua nghị quyết chấm dứt ô nhiễm nhựa. Sự khác biệt có vẻ đơn giản, nhưng ranh giới giữa “nhựa tốt” và “nhựa xấu” không phải lúc nào cũng rõ ràng; ranh giới giữa nhựa (vật liệu), sản phẩm nhựa và ô nhiễm nhựa (chất thải) cũng không phải vậy. Các đai biểu trao đổi rất nhiều về những câu hỏi này. Nhiều quan điểm khác biệt về kỳ vọng của họ đối với thoả thuận này trong tương lai.
Hội nghị được chia thành năm nhóm, hoạt động trong suốt bảy ngày. Nội dung này được đưa vào Văn bản dự thảo được xây dựng từ INC-3. Quản lý chất thải nhựa và chuyển đổi công bằng dường như dễ thở hơn. Trong khi đó, trao đổi về qui định liên quan đến nhựa polymer nguyên sinh, cách giải quyết các hóa chất và polyme, và cách giải quyết các liên kết với các quy trình hiện có rất gay gắt. Các lĩnh vực khác biệt khác liên quan đến tài chính, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất và đáng kể là phạm vi của thỏa thuận.
Vào cuối cuộc họp, các đại biểu nhất trí sử dụng các nội dung đã tổng hợp được từ phiên họp này làm cơ sở cho các cuộc đàm phán tiếp theo. Các đại biểu cũng thành lập một nhóm soạn thảo pháp lý, hoạt động sẽ bắt đầu tại INC-5, để đảm bảo tính rõ ràng về mặt pháp lý của công cụ mới về ô nhiễm nhựa.Hội nghị thống nhất tổ chức các kỳ họp giữa kỳ để chuẩn bị cho kỳ họp INC-5 vào tháng 11, tập trung vào một số nội dung sau:
– Nguồn lực và phương tiện có thể huy động được để thực hiện các mục tiêu của công cụ, bao gồm các lựa chọn cho việc thiết lập cơ chế tài chính, điều chỉnh các nguồn tài chính và thúc đẩy tài chính
– Phân tích các cách tiếp cận dựa trên tiêu chí và không dựa trên tiêu chí, liên quan đến các sản phẩm nhựa và hóa chất đáng quan ngại trong các sản phẩm nhựa và thiết kế sản phẩm, tập trung vào khả năng tái chế và tái sử dụng các sản phẩm nhựa, xem xét các công dụng và ứng dụng của chúng.
Trong khi một số đề xuất triệu tập một phiên họp bổ sung của Ủy ban trước INC-5, do khối lượng công việc còn lại, các đoàn đại biểu không thể đi đến thỏa thuận. Điều này khiến một số người tham gia bày tỏ sự không chắc chắn về việc các cuộc đàm phán có thể đưa ra một thỏa thuận mạnh mẽ để giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa vào cuối năm 2024 hay không?
Lịch sử ra đời của INC
Cùng với việc ô nhiễm nhựa ngày càng xuất hiện nhiều hơn trên cả đất liền và đường thủy, những lời kêu gọi giải quyết khủng hoảng rác thải nhựa đang vang lên trên toàn thế giới. Trong số khoảng 10 tỷ tấn nhựa được sản xuất kể từ những năm 1950, các nghiên cứu cho thấy hơn 8 tỷ tấn hiện đã trở thành chất thải, với lượng rò rỉ ra môi trường biển từ 10-15 triệu tấn nhựa mỗi năm. Con số này dự kiến sẽ tăng hơn gấp ba lần vào năm 2050.
Các nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa các mô hình sản xuất và tiêu thụ không bền vững với sự gia tăng theo cấp số nhân của ô nhiễm nhựa, ảnh hưởng đến sức khỏe của con người cũng như sức khỏe của các hệ sinh thái trên đất liền và biển. Năm 2022, có báo cáo về việc tìm thấy các hạt vi nhựa trong phổi và máu người; và một báo cáo năm 2021 đã tìm thấy vi nhựa trong nhau thai người.
Báo cáo INC-4
Vào thứ Ba, ngày 23 tháng 5, Chủ tịch INC Luis Vayas Valdivieso (Ecuador) khai mạc phiên họp, nhấn mạnh cam kết chung mạnh mẽ nhằm đưa ra một công cụ pháp lý quốc tế ràng buộc và lưu ý đến vai trò quan trọng của việc thúc đẩy các cuộc đàm phán để đưa ra các giải pháp hiệu quả và có tác động nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa.
Giám đốc Điều hành UNEP, Inger Andersen, kêu gọi chấm dứt ô nhiễm nhựa bằng cách sử dụng các vật liệu ít gây hại hơn, thiết kế theo hướng tuần hoàn, tái sử dụng tài nguyên hiệu quả hơn, đảm bảo quá trình chuyển đổi công bằng và tạo ra không gian cho khu vực tư nhân phát triển mạnh.
Bộ trưởng Môi trường và Biến đổi Khí hậu Canada, Steven Guilbeault, nhấn mạnh Liên minh Quốc gia Chủ trì để lãnh đạo các cuộc thảo luận chính trị then chốt, xây dựng động lực và đạt được thỏa thuận về các mục tiêu chung. Ông Guilbeault cũng nêu bật cam kết của Canada là 10 triệu CAD cho Đối tác Hành động Toàn cầu về Nhựa và 5 triệu CAD cho Quỹ PROBLUE của Ngân hàng Thế giới.
Jyoti Mathur-Filipp, Thư ký Điều hành, Ban Thư ký INC, nhắc lại rằng trong mốc thời gian rất tham vọng do Nghị quyết 5/14 của UNEA đặt ra, INC-4 sẽ xem xét một Văn bản Thảo luận được Sửa đổi phản ánh quan điểm của tất cả các thành viên, tuyên bố đây là “chủ nghĩa đa phương ở trạng thái tốt nhất”.
Báo cáo Nhóm Liên lạc
Vào tối thứ Hai, hai Nhóm Liên lạc họp lại để nghe báo cáo tiến độ từ các Nhóm nhỏ.
Đồng Chủ tịch của nhóm Liên lạc 1 Gwendalyn Kingtaro Sisior và Axel Borchmann đã mở điều hành phiên họp, nghe báo cáo từ ba Nhóm nhỏ. Nhóm nhỏ 1.1 cho biết nhóm đã hoàn thành việc đọc toàn bộ các yếu tố thuộc nhiệm vụ của họ vàtinh gọn lại nọi dung. Họ lưu ý rằng các cuộc đàm phán văn bản đã bắt đầu đối với một số điều khoản. Nhóm cũng nhất trí không tổ chức các cuộc đàm phán về định nghĩa (Phần I.3).
Nhóm nhỏ 1.2 báo cáo nhóm đã hoàn thành việc đọc toàn bộ tất cả các yếu tố thuộc nhiệm vụ của họ và quá trình tinh gọn kỹ thuật đã được xác nhận. Họ lưu ý rằng nhóm đã tham gia vào các cuộc đàm phán văn bản về một số điều khoản.
Nhóm nhỏ 1.3 báo cáo nhóm đã hoàn thành việc đọc toàn bộ tất cả các yếu tố thuộc nhiệm vụ của họ và nhóm đã xác nhận quá trình tinh gọn kỹ thuật của Đồng Giới thiệu viên. Họ lưu ý rằng nhóm đã tham gia vào các cuộc đàm phán văn bản về một số điều khoản.
Đồng Chủ tịch Borchmann giải thích rằng một phần của văn bản sẽ bị “đóng băng” cho đến khi các đoàn đại biểu gửi bài dự. Một phái đoàn khác bày tỏ lo ngại về sự không nhất quán trong phương thức làm việc của các Nhóm nhỏ khác nhau. Hai phái đoàn yêu cầu ghi lại báo cáo của Đồng Chủ tịch về quyết định không bao gồm phụ lục trong các cuộc thảo luận về hóa chất và polyme đáng quan ngại (Phần II.2) và các sản phẩm nhựa có vấn đề và có thể tránh được (Phần II.3). Một phái đoàn yêu cầu làm rõ quyết định đóng cổng gửi bài sau phiên toàn thể bế mạc INC-4. Đồng Chủ tịch thông báo cho các đoàn đại biểu rằng họ sẽ chuyển văn bản từ các Nhóm nhỏ lên phiên toàn thể và kết thúc cuộc họp.
Đồng chủ tịch của Nhóm Liên lạc 2 Katherine Lynch và Oliver Boachie mở điều hành phiên họp, nghe báo cáo từ Nhóm nhỏ 2.1 và 2.2 và tóm tắt những gì
Nhóm Liên lạc sẽ báo cáo lại cho phiên toàn thể.
Nhóm nhỏ 2.1 Karekaho lưu ý rằng Nhóm nhỏ đã hoàn thành việc đọc lần đầu và xác nhận văn bản được tinh gọn về tài chính và xây dựng năng lực, hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ. Trong cuộc đối thoại “hiệu quả”, bà xác định tiềm năng của một quỹ đa phương mới để thực hiện hiệp ước, nhưng cũng lưu ý rằng một cách tiếp cận kết hợp cũng đã được đưa ra bàn thảo. Về Phần III.2 về xây dựng năng lực và hỗ trợ kỹ thuật và chuyển giao công nghệ, bà lưu ý, trong số những nội dung khác, một số quốc gia ủng hộ các nghĩa vụ toàn cầu đối với tất cả các bên, để tránh trùng lặp, để liên kết tốt hơn việc xây dựng năng lực với chuyển giao công nghệ phù hợp với các hiệp ước đa phương về môi trường (MEA) hiện có như Công ước Minamata về Thủy ngân.
Một phái đoàn yêu cầu liên kết chuyển giao công nghệ với cơ chế tài chính và than phiền rằng cân nhắc này không được phản ánh trong văn bản được tinh gọn. Karekaho nhấn mạnh rằng tất cả các thành viên sẽ có thể phản ánh các đề xuất văn bản ở giai đoạn đàm phán văn bản theo từng dòng.
Nhóm nhỏ 2.2 Collignon và Rahdiansyah báo cáo rằng Nhóm nhỏ đã họp năm lần để xác nhận việc tinh gọn các Phần IV-VI của Văn bản Thảo luận được Sửa đổi, hoàn thành đàm phán văn bản theo từng dòng đối với các kế hoạch quốc gia (Phần IV.1) và bắt đầu thực hiện tương tự đối với việc thực hiện và tuân thủ.
Đồng Chủ tịch Nhóm Liên lạc Lynch lưu ý rằng các tài liệu không chứa đựng kết quả của các Phân nhóm do Đồng Điều phối viên biên soạn sẽ được chuyển đến toàn thể để xem xét. Một phái đoàn nhấn mạnh rằng mặc dù các Phân nhóm được giao nhiệm vụ với các phương pháp làm việc giống hệt nhau, phái đoàn của họ không cảm thấy việc này được thực hiện đầy đủ và yêu cầu chuyển tiếp các văn bản đề xuất tới INC-5 “mà không có bất kỳ sự can thiệp nào”.
Thảo luận về Đường hướng tiếp theo
Văn bản Thảo luận được Sửa đổi và Tinh gọn: Tối thứ Hai, sau khi nghe báo cáo từ Đồng Chủ tịch Nhóm Liên lạc, Chủ tịch INC Vayas đề nghị và các đại biểu nhất trí ghi nhận kết quả của các Nhóm nhỏ. Ông tuyên bố rằng năm tài liệu không chính thức chứa kết quả của các Nhóm nhỏ sẽ có sẵn trên trang web INC-4. Ông yêu cầu Ban Thư ký ban hành một bản tổng hợp của năm tài liệu không chính thức này với các chỗ trống dành cho các phụ lục tiềm năng, làm điểm khởi đầu cho các cuộc đàm phán tiếp tục tại INC-5. Ông nhấn mạnh rằng Ban Thư ký sẽ chuẩn hóa định dạng của tài liệu và giải quyết bất kỳ lỗi đánh máy nào mà không thực hiện bất kỳ thay đổi đáng kể nào về nội dung của nó. Ủy ban đã nhất trí với đề xuất này.
Nhóm Soạn thảo Pháp lý: Vào thứ Sáu, Chủ tịch INC Vayas đề nghị thành lập một nhóm soạn thảo pháp lý mở, hoạt động sẽ bắt đầu tại INC-5. Nhóm sẽ bao gồm các chuyên gia pháp lý do các Quốc gia Thành viên chỉ định và hai Đồng Chủ tịch do INC bổ nhiệm. Tối thứ Hai, trong phiên toàn thể, các đại biểu nhất trí thành lập một nhóm soạn thảo pháp lý, với Chủ tịch INC Vayas kêu gọi những người có chuyên môn cần thiết từ mỗi khu vực tham gia nhóm.
Hoạt động Giữa các Kỳ họp: Vào Chủ nhật, Chủ tịch INC Vayas đề nghị thành lập một nhóm chuyên gia mở chuyên đề ad hoc giữa các kỳ họp để phát triển phân tích về các nguồn lực và phương tiện tiềm năng có thể huy động để thực hiện công cụ này. Ông cũng đề nghị thành lập một nhóm chuyên gia mở chuyên đề ad hoc giữa các kỳ họp thứ hai để đề xuất các tiêu chí về sản phẩm, hóa chất đáng quan ngại và các vấn đề liên quan đến thiết kế sản phẩm. Các đại biểu đã đưa ra các đề xuất bổ sung cho công việc giữa các kỳ họp, bao gồm cần xác định:
Tiêu chí để xác định và liệt kê các polyme đáng quan ngại và nhựa có vấn đề và có thể tránh được;
Tiêu chí cho các miễn trừ đối với hóa chất và polyme đáng quan ngại, bao gồm các ứng dụng theo từng ngành;
Các phương thức cho cơ chế tài chính, bao gồm cho một Quỹ mới dành riêng cho ILBI;
Tính minh bạch, theo dõi và giám sát, bao gồm các yêu cầu tối thiểu về tiết lộ thông tin.
Chủ tịch INC Vayas thông báo cho các đại biểu rằng ông sẽ xem xét cuộc thảo luận và quay lại phiên họp toàn thể tiếp theo.
Vào tối thứ Hai, Chủ tịch INC Vayas đề nghị Ủy ban thành lập một nhóm chuyên gia mở ad hoc để phát triển phân tích về các nguồn lực và phương tiện có thể huy động để thực hiện các mục tiêu của công cụ, bao gồm cả cơ chế tài chính, bằng cách điều chỉnh các luồng tài chính, thúc đẩy tài chính và tăng cường minh bạch. Ông lưu ý rằng nhóm chuyên gia sẽ mở cửa cho tất cả các thành viên INC tham gia và sẽ lấy báo cáo của Đồng Chủ tịch Nhóm Liên lạc 2 làm điểm khởi đầu.
Ông cũng đề nghị thành lập một nhóm công tác chuyên gia mở ad hoc thứ hai để phát triển các tiêu chí về các sản phẩm nhựa và hóa chất đáng quan ngại, bao gồm cả các tiêu chí liên quan đến thiết kế sản phẩm. Ông lưu ý rằng nhóm chuyên gia sẽ mở cửa cho tất cả các thành viên INC tham gia và sẽ lấy báo cáo của Đồng Chủ tịch Nhóm Liên lạc 1 làm điểm khởi đầu để hoàn thành dự thảo văn bản. Ông yêu cầu Ban Thư ký hỗ trợ tổ chức công việc của các nhóm công tác này, bao gồm tổ chức, tùy thuộc vào nguồn lực tài chính sẵn có, một cuộc họp trực tiếp trong thời gian giữa các kỳ họp trước INC-5.
CUBA, COSTA RICA, ECUADOR, SINGAPORE, TRUNG QUỐC, THỤY Sĩ, GEORGIA, CANADA, ÚC, PANAMA, KYRGYZSTAN, MONACO, ANH QUỐC, URUGUAY, LIÊN HIỆP CHÂU ÂU, NHẬT BẢN, BỜ BỀN NGÀ, NAUY, Vanuatu (đại diện cho CÁC QUỐC ĐẢO PHÁT TRIỂN NHỎ Ở THÁI BÌNH DƯƠNG), COLOMBIA, CỘNG HÒA DOMINICA, ICELAND, HÀN QUỐC, GRENADA, NEW ZEALAND, PHILIPPINES, ISRAEL, MALAYSIA và GUATEMALA ủng hộ đề xuất của Chủ tịch, coi đó là một “sự thỏa hiệp cân bằng”. CUBA đề nghị định nghĩa phương thức làm việc để cho phép tính đồng nhất giữa các Nhóm tiếp xúc và Nhóm nhỏ; tổ chức, trước hoặc trong thời gian làm việc giữa các kỳ họp, một cuộc họp của các chuyên gia từ các Hiệp định Môi trường đa phương khác, chẳng hạn như Công ước Basel, Rotterdam và Stockholm, Công ước Minamata và Nghị định thư Montreal, để chia sẻ các phương thức đang được sử dụng cho các kế hoạch hành động quốc gia, tuân thủ, báo cáo và đánh giá định kỳ, nhằm mục đích xác định những gì đã thành công và những chỗ trống còn tồn tại. Bà cũng kêu gọi thảo luận về các nguồn lực tài chính hiện tại, tham chiếu đến nghị quyết 6/7 của UNEA về thúc đẩy sự đồng thuận, hợp tác và cộng tác.
Mỹ ủng hộ đề xuất, nhưng đề nghị thay đổi cách diễn đạt để các nhóm làm việc giữa các kỳ họp sẽ đưa ra các tiêu chí cho các khuyến nghị gửi lên INC. BRAZIL ủng hộ đề xuất, nhưng kêu gọi điều chỉnh cho các nước đang phát triển. IRAQ ủng hộ đề xuất, nhưng kêu gọi mở rộng nhiệm vụ của nhóm làm việc cho đến INC-5. ZAMBIA và SENEGAL ủng hộ đề xuất và kêu gọi bao gồm các thành viên không phải nhà nước trong các cuộc họp giữa các kỳ họp.
RWANDA, được PERU và MONACO ủng hộ, đã ghi nhận đề xuất của Chủ tịch về công việc giữa các kỳ họp, nhưng lấy làm tiếc vì đề xuất của họ về việc xem xét tất cả các khía cạnh xung quanh polyme nhựa nguyên sinh không được xem xét cho công việc giữa các kỳ họp, nhấn mạnh lại sự cần thiết xem xét toàn bộ vòng đời của nhựa. Họ yêu cầu, cùng với một số bên khác bao gồm LIÊN BANG CÁC QUỐC ĐẢO MICRONESIA, thực hiện một nghiên cứu về polyme nhựa nguyên sinh trong giai đoạn giữa các kỳ họp. Ghana, đại diện cho NHÓM CHÂU PHI, được Ả Rập Xê Út, CAMEROON, ERITREA, GUINEA, NIGERIA, ETHIOPIA và BOTSWANA ủng hộ, đề nghị nhóm chuyên gia về các phương thức thực hiện cũng xem xét việc thành lập một cơ chế tài chính và giải quyết các khía cạnh khoa học và kỹ thuật có liên quan. NHÓM CHÂU PHI cũng yêu cầu Chủ tịch INC mời các nhân viên tài nguyên kỹ thuật thông tin về công việc của các nhóm chuyên gia. KENYA kêu gọi công việc giữa các kỳ họp cũng xem xét văn bản dự kiến có liên quan đến đa dạng sinh học. NIGERIA đề nghị các nhóm chuyên gia mở cửa cho hai đại diện của các Quốc gia Thành viên và năm đại diện quan sát viên từ mỗi Quốc gia Thành viên.
Iran kêu gọi một cách tiếp cận cân bằng đối với các nhóm chuyên gia, tập trung vào các lĩnh vực có thể đạt được sự hội tụ, sử dụng thời gian một cách hiệu quả. Chống lại việc thành lập nhóm làm việc giữa các kỳ họp về sản phẩm nhựa và hóa chất đáng quan ngại, Ả Rập Xê Út, đại diện cho HỘI ĐỒNG HỢP TÁC VÙNG VỊNH THỨC, cùng với BAHRAIN, IRAN, KUWAIT và LIÊN BANG NGA, đề nghị nhóm chuyên gia giữa các kỳ họp giải quyết vấn đề thiết kế sản phẩm hướng tới việc nâng cao khả năng tái chế và tái sử dụng của các sản phẩm nhựa, quản lý hiệu quả chất thải nhựa, và nhựa hiện có và cũ.
Thảo luận tạm dừng để các đoàn đại biểu tham vấn. Sau khi tạm dừng, Chủ tịch INC Vayas nhắc lại đề xuất về công việc giữa các kỳ họp. Báo cáo về các cuộc tham vấn không chính thức, IRAQ đề nghị Ủy ban quyết định thành lập một nhóm công tác chuyên gia mở ad hoc để xác định và phân tích các tiêu chí và cách tiếp cận không dựa trên tiêu chí liên quan đến ô nhiễm nhựa và hóa chất đáng quan ngại trong các sản phẩm nhựa và thiết kế sản phẩm, tập trung vào khả năng tái chế và tái sử dụng của các sản phẩm nhựa và công dụng và ứng dụng của chúng, để xem xét tại INC-5. Ông cũng yêu cầu kết quả đạt được không ảnh hưởng đến lập trường quốc gia của các bên và kết quả của các cuộc đàm phán do Ủy ban tiến hành.
BRAZIL, được Thụy Sĩ, Mỹ, Ghana thay mặt cho NHÓM CHÂU PHI, Senegal, Djibouti, Ả Rập Xê Út, NHÓM CÁC NƯỚC MỸ LATINH VÀ CARIBÊ (GRULAC) và Samoa thay mặt cho LIÊN MINH CÁC QUỐC ĐẢO NHỎ (AOSIS) ủng hộ, đề nghị Ủy ban quyết định thành lập một nhóm công tác chuyên gia mở ad hoc để phát triển phân tích về các nguồn tiềm năng và phương tiện có thể huy động, để thực hiện các mục tiêu của công cụ, bao gồm các lựa chọn cho việc thiết lập một cơ chế tài chính, điều chỉnh dòng tài chính và thúc đẩy tài chính, để Ủy ban xem xét tại INC-5. Senegal, được Djibouti ủng hộ, yêu cầu đảm bảo sự tham gia của các nhà quan sát và xã hội dân sự sẽ được chào đón tại các cuộc họp giữa các kỳ họp.
Sau khi Ban Thư ký trình bày đề xuất của Iraq, các đại biểu nhất trí thành lập các nhóm chuyên gia giữa các kỳ họp.
Hội nghị INC-4 được nối lại: Sáng sớm Thứ Ba, ngày 30 tháng 4 năm 2024, EU cho biết phái đoàn của họ “rất lo ngại” rằng những ngày đàm phán còn lại sẽ không đủ để đạt được mục tiêu kết thúc tiến trình INC vào cuối năm 2024. Họ đề nghị thêm thời gian để đàm phán giữa INC-4 và INC-5, yêu cầu tính khả thi về hành chính, hậu cần và tài chính để nối lại hoạt động của INC trong giai đoạn giữa các kỳ họp. LIÊN BANG NGA, được Kuwait ủng hộ, đại diện cho NHÓM CÙNG CHÍ HƯỚNG, Ả Rập Xê Út, Iran và Pakistan, nhấn mạnh rằng họ “chưa sẵn sàng vào thời điểm này” để đưa ra một quyết định quan trọng như vậy.
Bế mạc Hội nghị INC-4 và thông qua Báo cáo
Sáng sớm Thứ Ba, ngày 30 tháng 4 năm 2024, Báo cáo viên Asha Challenger (Antigua và Barbuda) đã trình bày báo cáo INC-4 (UNEP/PP/INC.4/L.1), được các đại biểu thông qua.
Ghi nhận những tiến bộ tốt đẹp tại INC-4, Julie Dabrusin, Thứ Thứ trưởng Bộ Môi trường và Biến đổi Khí hậu, Canada, thay mặt cho Bộ trưởng Steven Guilbeault, cho biết Canada, thay mặt cho LIÊN MINH THAM VỌNG CAO, cam kết thực hiện một hiệp ước toàn cầu giải quyết toàn bộ vòng đời của nhựa từ sản xuất đến thải bỏ.
CAMEROON kêu gọi ưu tiên sức khỏe con người, công nhận việc bảo vệ sức khỏe con người cùng với môi trường trong Công cụ Pháp lý Quốc tế (ILBI). GAMBIA kêu gọi thúc đẩy thay đổi thực sự để chống lại ô nhiễm nhựa, lưu ý đến những hậu quả lâu dài đối với hành tinh, chăm sóc sức khỏe và sinh vật biển. INDONESIA nhấn mạnh tính tuần hoàn phải thích ứng được với nền kinh tế địa phương và nhấn mạnh công cụ tương lai phải cân bằng giữa phát triển, chuyển đổi công bằng và phát triển kinh tế.
ẤN ĐỘ nhấn mạnh rằng việc giảm thiểu ô nhiễm nhựa phải dựa trên “nguyên tắc then chốt” của phát triển bền vững và Trách nhiệm nhưng Khả năng khác nhau giữa các Quốc gia (CBDR), và việc ra quyết định dựa trên đồng thuận, đồng thời yêu cầu thống nhất về các quy tắc thủ tục trước khi bắt đầu các cuộc đàm phán văn bản. KENYA nhấn mạnh rằng ILBI không phải là “phụ lục” của bất kỳ hiệp ước nào khác, kêu gọi thành lập một quỹ đa phương chuyên dụng để thực hiện, nhấn mạnh sự cần thiết bao gồm thanh niên, khu vực tư nhân và Người dân Bản địa và Truyền thống, và nhấn mạnh rằng Trách nhiệm Nhà sản xuất mở rộng (EPR) phải bao gồm toàn bộ vòng đời của sản phẩm nhựa. KYRGYZSTAN nêu ra các biện pháp quốc gia để hạn chế theo giai đoạn đối với một số loại nhựa nhất định nhằm đảm bảo quá trình chuyển đổi sang các lựa chọn thay thế dễ dàng.
Ghana, đại diện cho NHÓM CHÂU PHI, kêu gọi đạt được sản xuất và tiêu dùng bền vững đối với polyme nhựa nguyên sinh và loại bỏ các polyme nhựa có vấn đề. Bà cho biết cần xem xét các cách thức sáng tạo để tiến tới trong các cuộc đàm phán và kêu gọi một quy trình giữa các kỳ họp mở với sự tham gia của các đối tác chính từ xã hội dân sự, cũng như tăng số lượng người tham gia được tài trợ lên ba người cho mỗi phái đoàn tại INC-5.
Samoa, đại diện cho AOSIS, nhấn mạnh sự cần thiết phải có hướng dẫn kịp thời và rõ ràng về việc tổ chức công việc, để đảm bảo thỏa thuận chứa đựng một cơ chế tài chính mạnh mẽ, tính đến những tình trạng đặc biệt của các quốc đảo đang phát triển.
EU tuyên bố rằng Ủy ban đã không đạt được đủ tiến bộ tại INC-4 và kêu gọi các cách tiếp cận sáng tạo để huy động nguồn lực. Họ tuyên bố sẽ tham gia sáng kiến Cầu nối đến Busan, nhằm giải quyết mức sản xuất bền vững của polyme nhựa nguyên sinh, và kêu gọi tăng cường tham gia của cấp bộ trưởng tại INC-5.
Philippines nhấn mạnh rằng quản trị toàn cầu để giải quyết ô nhiễm nhựa sẽ vẫn bị phân mảnh cho đến khi Công cụ Pháp lý Quốc tế (ILBI) được thông qua, kêu gọi công bằng và nhân quyền và vì một quá trình chuyển đổi công bằng, công nhận những tình hình của các nước đang phát triển, bao gồm cả các quốc gia quần đảo.
Uruguay, thay mặt cho GRULAC, hoan nghênh tinh thần xây dựng của tất cả các phái đoàn, nhấn mạnh rằng ô nhiễm nhựa là một vấn đề toàn cầu đa (đa diện), và nêu ra các nhu cầu đa chiều của các nước đang phát triển. Bà kêu gọi thành lập một quỹ với các nguồn tài chính mới và bổ sung và thúc đẩy quyền con người như một nguyên tắc xuyên suốt trong ILBI.
PERU nhắc lại các mục tiêu đầy tham vọng được đưa ra bởi nghị quyết 5/14 của UNEA. IRAQ lưu ý rằng loài người vẫn chưa hiểu hết những nguy hiểm của ô nhiễm nhựa và nhấn mạnh rằng ô nhiễm nhựa phải được giải quyết mà không cản trở các mục tiêu phát triển và gây rủi ro khủng hoảng kinh tế. GABON kêu gọi sự chú ý đến lời kêu gọi của Liên minh Tham vọng Cao về việc tăng cường tham gia và đối thoại của cấp bộ trưởng để thiết lập các lĩnh vực hiểu biết và hội tụ chung, và để đạt được tiến bộ thực chất trên văn bản sửa đổi. Quần đảo COOK bày tỏ tiếc nuối vì polyme nhựa nguyên sinh không được đưa vào nhiệm vụ của công việc giữa các kỳ họp và kêu gọi sự ủng hộ của họ đối với sáng kiến Cầu nối đến Busan.
FIJI nhấn mạnh tầm quan trọng của một hiệp ước tham vọng “không tước đoạt tương lai của con em chúng ta”, kêu gọi các đại biểu từ bỏ nhựa và “thoát khỏi những dấu ngoặc vuông”. HỘI ĐỒNG BẢN ĐỊA kêu gọi áp dụng các biện pháp cụ thể, công bằng và phi thực dân để giảm thiểu ô nhiễm nhựa tại nguồn; và vì một cách tiếp cận dựa trên quyền để hỗ trợ cho phần mở đầu và các phần hoạt động của hiệp ước. LIÊN MINH THANH NIÊN TOÀN CẦU VỀ Ô NHIỄM NHỰA ủng hộ việc mở các cuộc họp khu vực và các cuộc họp giữa các kỳ họp cho các nhà quan sát; và nhấn mạnh rằng hiệp ước không chỉ là một thỏa thuận giữa các quốc gia, mà còn là một hiệp ước giữa các thế hệ.
Thư ký Điều hành INC Mathur-Filipp lưu ý rằng hơn 2.500 đại biểu đã tham dự INC-4, và bày tỏ lòng biết ơn đối với Chủ tịch INC, các Đồng Chủ tịch và Đồng Giới thiệu viên vì đã “đưa chúng ta đến gần hơn” với việc hoàn thiện ILBI. Bà nhấn mạnh rằng giờ đây chúng ta đã vững chắc trên con đường đến Busan, và cho biết đây không chỉ là về văn bản, mà còn về việc mang lại tương lai tốt đẹp hơn cho thế hệ mai sau và những người thân yêu của chúng ta.
Chủ tịch INC Vayas bày tỏ lòng biết ơn về những tiến bộ đạt được, đồng thời cho biết sự mệt mỏi luôn được đền đáp bằng những thành tựu. Nhấn mạnh về một mẫu số chung ngày càng tăng về lòng tin vào tiến trình, ông mong đợi INC-5 tại Busan và tuyên bố bế mạc hội nghị vào 3:17 sáng thứ Ba, ngày 30 tháng 4.
Phân tích ngắn gọn về INC-4
“Và người khổng lồ đứng dậy và nhìn về phía David. Vào khoảnh khắc đó, anh ấy biết rằng tham vọng cao cả của mình có thể chỉ là những giấc mơ viển vông (polyvinyl clorua) và cuộc chiến sẽ khó khăn hơn nhiều so với những gì anh ấy có thể tưởng tượng”- Ẩn danh.
Quá trình đàm phán về một hiệp ước hạn chế ô nhiễm nhựa diễn ra gian nan không khác gì câu chuyện David chiến đấu với Goliath. Mặc dù bước vào đàm phán với mục tiêu đầy tham vọng và tin tưởng sẽ đạt được một hiệp ước thành công và vững chắc, nhưng rõ ràng là đến phiên họp thứ tư của Ủy ban Đàm phán Liên chính phủ (INC-4), những khó khăn đã hiện hữu. Cuộc chiến thực sự đã bắt đầu và chiến thắng dễ dàng hoàn toàn không được đảm bảo. Chỉ còn một phiên họp nữa của INC để xây dựng một công cụ ràng buộc pháp lý quốc tế (ILBI) về ô nhiễm nhựa, bao gồm cả trong môi trường biển. Rời Ottawa, các đại biểu và quan sát viên tự hỏi liệu họ còn đủ thời gian để vượt qua những thách thức và đạt được thỏa thuận về một hiệp ước đa phương về môi trường mới nhằm ngăn chặn tình trạng ô nhiễm nhựa đang gia tăng.
Phân tích ngắn gọn này sẽ đánh giá những tiến triển đạt được trong các cuộc thương lượng tại INC-4, đồng thời điểm qua những vấn đề còn tồn tại mà các đại biểu cần giải quyết khi họp lại tại INC-5 vào tháng 11 năm 2024. Mặc dù theo nguyên tắc “chưa thống nhất vấn đề nào cho đến khi thống nhất tất cả”, một số vấn đề dễ giải quyết hơn, thường được gọi là “trái chín dễ hái”, đang bắt đầu đạt được sự đồng thuận. Những vấn đề này bao gồm quản lý chất thải, nhựa thải tồn đọng và một số yếu tố liên quan đến thiết kế sản phẩm nhựa. Tuy nhiên, thách thức lớn nhất và gây tranh luận nhiều nhất tại INC-4 chính là phạm vi điều chỉnh của hiệp ước.
Kết thúc INC-4, các nhà đàm phán có thể không còn nhìn thấy văn bản dự thảo sửa đổi của Hiệp ước Nhựa do quá nhiều nội dung còn tranh cãi. Văn bản dự thảo sửa đổi – nền tảng cho các cuộc đàm phán – được ban hành sau INC-3, vốn đã chứa rất nhiều nội dung được đặt trong ngoặc vuông. Số lượng ngoặc vuông – biểu thị các đoạn văn bản chưa thống nhất – là kết quả dễ hiểu của quá trình “ràng buộc” chiếm phần đáng kể trong công việc của INC-4. Bằng cách này, INC-4 lần đầu tiên bộc lộ những tầm nhìn khác nhau của các đại biểu về hiệp ước. Thậm chí, những tầm nhìn này quá khác biệt đến mức các thành phần cơ bản của Công cụ Ràng buộc Pháp lý Quốc tế (ILBI) đều có thể bị đặt trong ngoặc vuông.
Tại INC-4, các Nhóm Tiếp xúc được giao nhiệm vụ tiến hành một bài tập tinh gọn kỹ thuật để hợp nhất các lựa chọn và chuẩn bị cho các cuộc đàm phán văn bản. Mục đích của bài tập này là xác định có bao nhiêu lựa chọn hoặc vị trí thực sự khác biệt giữa các đoàn đại biểu và loại bỏ trùng lặp. Nó không nhằm mục đích thu hẹp đáng kể các lựa chọn khác nhau. Đồng chủ trì các Nhóm Tiếp xúc và Đồng điều phối các Nhóm nhỏ đã nhiều lần nhắc lại rằng tất cả các vị trí vẫn sẽ được phản ánh. Cuối cùng, công việc được thực hiện tại INC-4 bắt đầu phác thảo các khái nét của hiệp ước tương lai, đồng thời duy trì các tầm nhìn khác nhau của các Quốc gia Thành viên.
Mặc dù một số bên tin rằng các cuộc đàm phán lẽ ra phải tiến triển hơn nhiều ở giai đoạn này, nhưng thực tế là INC-4 là phiên họp đầu tiên mà các đoàn đại biểu nêu rõ quan điểm của mình và chia sẻ chúng với nhau. Trong một số trường hợp, cuộc họp này là cơ hội để lắng nghe lý do đằng sau các vị trí khác biệt, điều này có thể hỗ trợ cho các nỗ lực tìm kiếm sự hội tụ. Ở một số Nhóm nhỏ, các đại biểu đã xoay xở để tiến tới giai đoạn đàm phán văn bản. Tuy nhiên, vẫn còn một vấn đề quan trọng chưa được giải quyết: phạm vi của hiệp ước.
Phạm vi của thỏa thuận là cốt lõi của INC-4. Thật vậy, phạm vi đã bị bao phủ bởi sự không chắc chắn kể từ khi bắt đầu quy trình INC và nó xuyên suốt tất cả các phần của dự thảo thỏa thuận. Mọi người đều có cách hiểu khác nhau về phạm vi được quy định trong nghị quyết 14/5 của UNEA. Sự hiểu biết của họ khác nhau về những gì đòi hỏi trong “toàn bộ vòng đời của nhựa” và liệu có nên giải quyết vấn đề sản xuất nhựa hay không. Ba cuộc họp đầu tiên của INC đã cung cấp một cái nhìn thoáng qua về sự khác biệt giữa các quốc gia, nhưng INC-4 đã nói rõ rằng bất kỳ cuộc đàm phán nào hướng tới một hiệp ước về nhựa sẽ đòi hỏi phải có sự thỏa hiệp về mức độ tham vọng nếu muốn thành công.
Một số người lập luận rằng, do thời gian có hạn để kết thúc đàm phán vào cuối năm 2024, theo yêu cầu của nghị quyết 14/5 của UNEA, việc đạt được thỏa thuận về phạm vi của hiệp ước trong tương lai là điều hợp lý và nâng cao văn bản về các lĩnh vực hội tụ. Đồng thời, những người khác lo ngại rằng việc nhượng bộ khi bắt đầu đàm phán bằng văn bản sẽ cản trở khả năng đạt được một thỏa thuận vượt quá mẫu số chung thấp nhất mà nhiều người vẫn còn hy vọng. Việc để lại tất cả các lựa chọn trên bàn sẽ tạo cơ hội cho cả sự thỏa hiệp và đàm phán.
Nhựa Tốt và Xấu
Bây giờ các cuộc đàm phán bằng văn bản đã bắt đầu, rõ ràng là không có điều gì về hiệp ước này sẽ dễ dàng được đàm phán. Quy định về giải quyết vấn đề polyme nhựa nguyên sinh (PPP) trong Phần II.1 của Văn bản Dự thảo Sửa đổi là một trong những vấn đề nan giải khác, với những vị trí dường như khó giải quyết. PPP là nguyên liệu thô để sản xuất các sản phẩm nhựa và là mối quan tâm hàng đầu của ngành hóa dầu. Nhìn bề ngoài, và như một số phái đoàn đã nhấn mạnh, giải quyết việc sản xuất nhựa tại nguồn sẽ là cách hiệu quả và hiệu quả nhất để giải quyết lượng rác thải nhựa đang tăng theo cấp số nhân.
Khoa học rất rõ ràng: ô nhiễm nhựa đang làm suy giảm đa dạng sinh học, đầu độc nguồn nước và hệ sinh thái của chúng ta bằng các hóa chất, đồng thời tích tụ trong cơ thể chúng ta dưới dạng nhựa vi mô và nano. Trong khi những ảnh hưởng của ô nhiễm nhựa tưởng chừng như đã rõ ràng, nhựa cũng có những công dụng của nó và không thể loại bỏ hoàn toàn. Cuộc trò chuyện tại INC-4 là về việc tìm kiếm sự cân bằng hợp lý giữa hai lợi ích này. Như một nhà quan sát đã nói: “Trong thế giới thực, loại sản xuất nhựa nào là không cần thiết và loại nào là cần thiết cho xã hội?” Đồng thời, trong suốt tuần qua, tiếng nói của các quốc đảo nhỏ, không giáp biển và hạ lưu rất to và rõ ràng: họ đặc biệt dễ bị tổn thương trước ô nhiễm nhựa và cần được xem xét đặc biệt trong một thỏa thuận mạnh mẽ và đầy tham vọng.
Các đại biểu cũng nhấn mạnh đến tầm quan trọng của một quá trình chuyển đổi công bằng được đưa vào ILBI. Tuy nhiên, một câu đố khác mà Ủy ban phải giải quyết là làm thế nào để thỏa thuận này cân bằng giữa nhu cầu công lý cho những nhóm dân cư dễ bị tổn thương, với việc tiếp tục sản xuất nhựa cho các mục đích sử dụng thiết yếu, bao gồm vật tư y tế, sinh kế, an ninh lương thực và nước trong một thế giới toàn cầu hóa mà chuỗi hàng hóa liên kết chặt chẽ với nhau.
Tại INC-4, tiếng nói của các nhóm quan sát chắc chắn rất hữu ích trong việc đưa ra sắc thái về các điều kiện và tình huống xác định tính dễ bị tổn thương liên quan đến ô nhiễm nhựa. Một phiên thảo luận có một số lời chứng cảm động của Người dân bản địa, những người đã mô tả trải nghiệm của chính họ và cộng đồng của họ trong việc chống lại tình trạng ô nhiễm nhựa đang bóp nghẹt đất đai và cơ thể của họ, mang lại bộ mặt con người rất cần thiết cho vấn đề này.
Low Hanging Fruit?
Tại INC-4, một số đoàn đại biểu đã đề cập rõ ràng đến các lĩnh vực có thể thống nhất nổi lên trong ba phiên họp vừa qua của INC. Quan trọng nhất trong số đó là quản lý rác thải nhựa, nằm ngay cuối chuỗi giá trị của nhựa. Sự thống nhất tiềm năng này một phần là do ô nhiễm nhựa gây mất mỹ quan, một phần khác là do việc giải quyết rác thải nhựa (ngoại trừ rác thải xuyên biên giới) “có thể không cần các biện pháp toàn cầu” vì ô nhiễm nhựa thường nằm trong thẩm quyền của từng quốc gia.
Trong ba phiên toàn thể được triệu tập trong tuần, Nhóm Cùng chí hướng kêu gọi các cuộc đàm phán dựa trên lĩnh vực hội tụ này, với Ấn Độ kêu gọi các đại biểu tập trung vào “trái chín dễ hái” này. Mặc dù điều này có thể đúng, vì cho đến nay chưa có đoàn đại biểu nào phản đối việc giải quyết vấn đề quản lý rác thải nhựa, nhưng một số nhà quan sát lo ngại rằng việc coi quản lý rác thải là tiêu chuẩn cho hiệp ước sẽ cho thấy tham vọng “giấu nhẹm” vì nó bỏ qua các khâu thượng nguồn của vòng đời nhựa.
Khi bắt đầu cuộc đàm phán ở Ottawa, một số người cũng bị thuyết phục rằng việc giải quyết ngư cụ, từ khâu sản xuất đến thải bỏ, sẽ là “một chiến thắng sớm” và dễ dàng như hái hoa quả treo thấp. Tuy nhiên, khi các cuộc thảo luận bắt đầu, những lo ngại rộng hơn liên quan đến chuyển đổi công bằng và thương mại đã xuất hiện. Một số đại biểu ở các nước đang phát triển chỉ coi ngư cụ là một vấn đề quản lý chất thải. Họ nhấn mạnh rằng việc giải quyết “toàn bộ vòng đời” của ngư cụ có thể gây ra những hậu quả không lường trước được đối với ngư dân thủ công, những người không thể chuyển sang sử dụng các ngư cụ thay thế có khả năng phân hủy sinh học và sinh kế của họ sẽ bị ảnh hưởng bởi bất kỳ quy tắc nào quản lý hàm lượng nhựa trong thiết bị của họ. Vào cuối INC-4, vẫn chưa rõ liệu ngư cụ có được đưa vào hiệp ước hay không, chưa nói đến vị trí của nó trong thỏa thuận cuối cùng.
Làm mờ ranh giới về tài chính
Đối với một số người, đảm bảo tài chính để thực hiện là ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự. Hoàn cảnh và năng lực quốc gia, cũng như các trách nhiệm mang tính lịch sử và khác biệt, nằm ở trung tâm của những gì có thể thực hiện được. Nhiều nhà đàm phán tại INC-4 đã chuẩn bị sẵn sàng cho những cuộc đàm phán khó khăn về tài chính. Tuy nhiên, ngay từ đầu, các đại biểu đã đề cập đến khả năng áp dụng phí nhựa toàn cầu, vốn phù hợp với tinh thần của nguyên tắc người gây ô nhiễm phải trả tiền và có thể là một “nguồn tạo thu nhập to lớn”.
Thay vào đó, họ dường như đã chọn các cách tiếp cận truyền thống, thông qua một quỹ đa phương mới được dành riêng với các nhà tài trợ ở các nước phát triển dẫn đầu, hoặc một cách tiếp cận kết hợp, liên quan đến tài chính linh hoạt và sáng tạo nhằm thúc đẩy khu vực tư nhân xúc tác tài chính công thông qua các khoản tài trợ dành riêng cho dự án được hỗ trợ bởi Quỹ Môi trường Toàn cầu (GEF). Nhưng như một đại biểu của một nước đang phát triển nhấn mạnh, các chiến lược tài chính đổi mới hoạt động trên cơ sở ưu đãi đã không thành công trong quá khứ.
Một câu hỏi lớn hơn là tại sao các Quốc gia Thành viên vẫn do dự trong việc áp thuế đối với các nhà sản xuất trong phạm vi quyền hạn của họ, điều này có thể tạo ra doanh thu rất cần thiết để giải quyết ô nhiễm nhựa. Việc tăng cường quan tâm đến trọng tài quốc tế giữa các nhà đầu tư nước ngoài nhằm giải quyết tranh chấp với các chính phủ áp đặt các quy định về môi trường có thể đưa ra một số manh mối, đặc biệt khi số lượng các nhà vận động hành lang trong ngành tham gia vào quá trình INC tiếp tục gia tăng. Như một nhà quan sát dày dạn đã chỉ ra, trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) trong việc tuân thủ hiệp ước nhựa cuối cùng có thể gây tranh cãi vì các nhà đầu tư sẽ không muốn có thêm hạn chế đối với hoạt động của họ.
Đối với những nước khác, sự linh hoạt là cần thiết để bảo vệ lợi ích kinh tế quan trọng của họ, trong một số trường hợp bao gồm cả ngành công nghiệp hóa dầu của họ. Các phái đoàn này nhắc lại ưu tiên của họ đối với “lựa chọn số 0” (xóa văn bản) theo một số điều khoản, đặc biệt là những điều khoản liên quan đến các biện pháp thượng nguồn. Điều này có nghĩa là họ không muốn điều chỉnh những vấn đề này thông qua thỏa thuận, hoặc nếu chúng được đưa vào thì sẽ làm loãng các điều khoản liên quan.
Con đường hướng tới một thỏa thuận: “Nhựa có thể tồn tại mãi mãi, nhưng INC này thì không!”
Với tất cả các lựa chọn vẫn còn trên bàn và văn bản dự thảo sửa đổi được sắp xếp hợp lý nhưng không được sắp xếp hợp lý một cách đặc biệt, câu hỏi trong đầu của nhiều người khi kết thúc INC-4 là làm thế nào các đại biểu có thể tiến tới thỏa thuận và là những đường nét của thỏa thuận tương lai bắt đầu hình thành? Nhiều người đồng ý rằng không còn đủ thời gian đàm phán theo lịch trình để INC hoàn thành nhiệm vụ của mình, đặc biệt là do có sự chia rẽ sâu sắc về cách kiểm soát ô nhiễm nhựa. Điều này trở nên rõ ràng hơn trong cuộc tranh luận vào đêm muộn của phiên họp toàn thể cuối cùng về công việc được đề xuất giữa kỳ.
Chủ tịch INC Luis Vayas đã trình bày đề xuất của mình về công việc xen kẽ, đặc biệt là đề xuất các tiêu chí về sản phẩm, hóa chất cần quan tâm và các vấn đề thiết kế sản phẩm liên quan để Ủy ban xem xét tại phiên họp thứ năm. Tuy nhiên, rõ ràng là các vấn đề “tham vọng lớn” của PPP và các sản phẩm nhựa có vấn đề và có thể tránh được, bao gồm các sản phẩm nhựa có thời gian sử dụng ngắn và sử dụng một lần cũng như các hạt vi nhựa được cố ý thêm vào, đã bị bỏ sót. Một số quốc gia, đặc biệt là Nhóm châu Phi, cũng như Liên minh tham vọng cao và các quốc gia đang phát triển đảo nhỏ Thái Bình Dương, tiếp tục kỳ vọng rằng thỏa thuận cuối cùng sẽ giải quyết cả vấn đề sản xuất và tiêu thụ bền vững các sản phẩm nhựa.
Đề xuất của Chủ tịch INC – vốn là chủ đề của các cuộc tham vấn trong nhiều ngày, bao gồm cả các cuộc họp kéo dài hàng giờ trong phiên họp toàn thể bế mạc – cuối cùng đã bị “hạ gục”. Một nhóm phái đoàn đặc biệt yêu cầu đưa việc “tăng cường” khả năng tái sử dụng và tái chế của các sản phẩm nhựa vào thiết kế sản phẩm cũng như xem xét “công dụng và ứng dụng” của chúng thay vì bất kỳ hạn chế nào đối với việc sản xuất nhựa. Về cơ bản, điều này có nghĩa là khả năng tái chế và tái sử dụng nhựa, tùy theo mục đích sử dụng và ứng dụng cụ thể, đã trở nên nổi bật hơn tại INC-4, loại bỏ các yếu tố quan trọng về mặt sản xuất nhựa.
Như một đại biểu đã có lưu ý, một số nội dung được đề xuất xem xét trong giai đoạn giữa kỳ “quá mơ hồ”. Việc đưa vào các thuật ngữ khó hiểu như “các phương pháp tiếp cận dựa trên tiêu chí và phi tiêu chí” đối với các sản phẩm nhựa làm kết quả để xem xét trong công việc xen kẽ là một minh chứng cho quan điểm này. Tuy nhiên, sự thỏa hiệp này đã cho phép các đại biểu tập hợp mọi người vào chương trình nghị sự giữa kỳ. Những người muốn thấy một hiệp ước xây dựng các tiêu chí bắt buộc và toàn cầu có thể lựa chọn các tiêu chí chung, trong khi những người tìm kiếm cách tiếp cận tự nguyện, theo định hướng quốc gia có thể chọn chiến lược thiết kế sản phẩm của riêng họ. Cuộc thảo luận này là một mô hình thu nhỏ của những mâu thuẫn trong nhiều điều khoản của ILBI: các cam kết bắt buộc và tự nguyện, cũng như các biện pháp toàn cầu và quốc gia.
Hơn nữa, với việc đưa vào nhiệm vụ của các nhóm chuyên gia giữa kỳ rằng các kết quả “sẽ không ảnh hưởng đến quan điểm quốc gia của các bên”, vẫn còn phải xem công việc giữa kỳ sẽ có liên quan như thế nào đối với INC-5. Về cơ bản, điều này có nghĩa là các quốc gia thậm chí có thể không đưa kết quả của các nhóm chuyên gia giữa kỳ vào các cuộc đàm phán sắp tới ở Busan.
Sau ba phiên họp INC mà không có bất kỳ dấu hiệu cụ thể nào về hình thức của hiệp ước, một số người coi INC-4 là một bước ngoặt với việc thành lập các nhóm chuyên gia xen kẽ. Định nghĩa về nội dung của các nhóm này, đặc biệt là thực tế là hai yếu tố chính trong vòng đời thượng nguồn của nhựa đã bị loại khỏi nhiệm vụ của một trong các nhóm, có thể cung cấp cái nhìn thoáng qua về nội dung của ILBI trong tương lai. Trong khi những người hy vọng ngăn chặn việc sản xuất nhựa có thể đã thất vọng về các yếu tố không tìm được đường vào các nhóm xen kẽ, thì cũng có chủ nghĩa thực dụng đối với cách tiếp cận mà cuối cùng đã được đồng ý, như được một số phái đoàn thừa nhận. Chỉ còn một phiên chính thức để đàm phán một công cụ và không muốn thêm phiên được nối lại được đề xuất của INC-4, các đại biểu sẽ cần phải thỏa hiệp nhiều hơn khi vạch đích trở nên rõ ràng hơn.
Một đại biểu kiệt sức phát biểu: “Chúng tôi không thể dành toàn bộ thời gian giữa kỳ để không đồng ý về việc có nên đưa polyme nhựa chính và nhựa có thể tránh được hay không, nếu không, chúng tôi có nguy cơ không thể thúc đẩy công việc của mình đối với bất kỳ điều khoản nào”. Ngay cả về những yếu tố dễ chịu, sự chia rẽ vẫn tồn tại. Các nước sẽ tham gia và áp dụng các quy định trên bàn đàm phán như thế nào vẫn là một câu hỏi mở.
Xa hơn tới Busan!
Với một số vấn đề có tham vọng cao dường như không còn được bàn đến, vẫn còn phải xem liệu các đại biểu có thể đồng ý về mức tham vọng chung cho bất kỳ yếu tố nào khác hay không, hay liệu đây sẽ là một hiệp ước ô nhiễm nhựa theo yêu cầu. Ngay cả khi tại thời điểm này vẫn có thể đạt được một thỏa thuận với ủy quyền toàn cầu về một số điều khoản chính, thì một số yếu tố quan trọng chỉ có thể được đưa vào dưới dạng các lựa chọn tự nguyện, nếu có.
Mặc dù vậy, có thể hiệp ước sẽ bắt đầu đặt nền móng cho việc tăng cường mức độ tham vọng trong tương lai, đặc biệt là thông qua công việc của cơ quan chủ quản sẽ được giao nhiệm vụ thực hiện và tăng cường hợp tác quốc tế về nhựa. Đừng quên rằng mức độ tham vọng cuối cùng của hiệp ước không ngăn cản các nước thực hiện các biện pháp mạnh mẽ hơn trong kế hoạch hành động quốc gia của họ. Với sự rõ ràng hơn một chút về hiệp ước sẽ như thế nào sau INC-5, những người tham gia và quan sát viên có thể vẫn hy vọng về sức mạnh của chủ nghĩa đa phương trong việc chấm dứt ô nhiễm nhựa. Có lẽ cuối cùng thì David và Goliath vẫn có thể rời khỏi trận chiến này.