Cùng với Côn Đảo và Cù Lao Chàm, Phú Quốc là 1 trong 3 địa phương tham gia Dự án “Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam”. Dự án do Cục Biển và Hải đảo Việt Nam chủ trì, phối hợp với WWF-Việt Nam triển khai từ 2020 cho đến nay. Xác định truyền thông là công cụ hữu hiệu trong việc nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi ứng xử của con người với môi trường, đặc biệt là với những vấn đề nóng mang tính toàn cầu như sản phẩm nhựa dùng một lần, rác thải nhựa đại dương, Dự án đã triển khai chuỗi hoạt động truyền thông nhằm nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi của người dân Phú Quốc đối với rác thải nhựa, góp phần bảo vệ môi trường và bảo tồn nguồn tài nguyên thiên nhiên tại đây.
Phổ biến chính sách liên quan đến quản lý chất thải rắn sinh hoạt và phân loại rác tại nguồn theo quy định tại Luật Bảo vệ môi trường
Nhằm tuyên truyền và phổ biến các quy định mới trong Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, đặc biệt là các quy định liên quan đến quản lý chất thải rắn sinh hoạt và phân loại rác tại nguồn cho người dân hiểu và tuân thủ, Dự án đã phối hợp với Phòng Tài nguyên và Môi trường TP xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn tuyên truyền và tổ chức tập huấn cho 61 cán bộ nòng cốt cấp thành phố và cấp xã phường để phổ biến nội dung tài liệu tuyên truyền và hướng dẫn kỹ năng tuyên truyền cho cộng đồng. Tiếp sau khóa tập huấn, UBND các xã/phường đã triển khai tuyên truyền cho 453 hộ gia đình tại các tổ dân cư (137 hộ tại xã Cửa Cạn, 168 hộ tại xã Dương Tơ, 23 hộ tại phường Dương Đông) nhằm khuyến khích hoạt động phân loại rác tại nguồn và giảm sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần. Các xã phường còn lại trên địa bàn thành phố sẽ tiếp tục công tác tuyên truyền trong thời gian tiếp theo.
(Hình ảnh các lớp tập huấn tại TP. Phú Quốc)
Truyền thông giảm nhựa bằng phương pháp giáo dục hành động (GDHĐ)
GDHĐ là phương pháp thực tiễn thúc đẩy các sáng kiến tại chỗ – dựa trên hành động tự nguyện, tự lực giúp người dân địa phương thực hiện các cải thiện ngay lập tức, dựa trên kinh nghiệm và nguồn lực (sức người, sức của) sẵn có tại địa phương. Phương pháp này được áp dụng trong nhiều lĩnh vực y tế, giáo dục, phát triển nông thôn, phòng chống tai nạn thương tích ở trẻ em, nước sạch vệ sinh, biến đổi khí hậu… Trong khuôn khổ Dự án, GDHĐ được áp dụng để thúc đẩy các hành vi giảm nhựa tại hộ gia đình, vì nó cho phép hành động ngay bằng những việc làm thực tế do mỗi cá nhân trong cộng đồng.
Xác định phụ nữ là nhân tố quan trọng cần được tuyên truyền và vận động để tạo nên sự thay đổi trong việc quản lý rác thải và giảm rác nhựa tại hộ gia đình, Dự án đã phối hợp với Hội liên hiệp Phụ nữ TP và các cấp cơ sở triển khai mô hình “Truyền thông vận động cộng đồng phân loại rác và giảm nhựa thông qua phương pháp giáo dục hành động”. Bắt đầu triển khai từ tháng 1/2022 với các hoạt động như tập huấn nâng cao năng lực cho đội ngũ báo cáo viên, tuyên truyền viên, họp dân và thăm hộ để vận động hộ dân đăng ký thực hiện các thực hành cải thiện. Tổng số hộ gia đình được vận động tham gia mô hình là 1.356 hộ, trong đó năm 2022 là 747 hộ và năm 2023 là 609 hộ. Đánh giá ban đầu cho thấy, đa phần các hộ đăng ký tham gia đều thực hiện được việc phân loại và tận dụng tái chế rác thải tại nguồn, cam kết thực hành giảm nhựa, đặc biệt là sử dụng túi dùng nhiều lần để giảm thiểu túi nilon khi đi chợ do Ủy ban Mặt trận Tổ quốc thành phố cung cấp.
Vận động giảm sử dụng túi nilon dùng 1 lần khi đi chợ
“Hạn chế và tiến đến không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần” là một trong ba mô hình bảo vệ môi trường do Ban thường trực Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam xây dựng và thực hiện.
 |  |
Đến tháng 10 năm 2022, Ủy ban Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam thành phố đã triển khai phát túi đi chợ dùng nhiều lần và ký cam kết bảo vệ môi trường cho 38.000/44.000 hộ gia đình (đạt 90% so với kế hoạch) và dự kiến tiếp tục thực hiện để hoàn thành kế hoạch trong năm 2022. Đánh giá bước đầu về hiệu quả sử dụng túi đi chợ dùng nhiều lần thông qua chương trình truyền thông GDHĐ với Hội Liên hiệp phụ nữ TP cho thấy, các hộ dân ủng hộ việc sử dụng túi đi chợ dùng nhiều lần và cho biết bước đầu sử dụng có thể giúp hộ dân giảm từ 1 đến 3 túi nilon mỗi lần đi chợ. Với các phản hồi tích cực ban đầu, nếu được duy trì hoạt động tuyên truyền và nhắc nhở ở cấp cơ sở, chương trình hứa hẹn mang lại hiệu quả thiết thực trong việc giúp người dân dần hình thành thói quen giảm thiểu hoặc nói không với túi nilon khi đi chợ, đặc biệt khi kết hợp chương trình này với việc nhân rộng chương trình GDHĐ trên địa bàn thành phố do Hội Liên hiệp phụ nữ triển khai trong thời gian tiếp theo.
Nâng cao nhận thức của khách du lịch và người dân địa phương thông qua mô hình điểm tham quan giảm nhựa và các hoạt động truyền thông về du lịch giảm nhựa tại Phú Quốc
Nằm ngay trung tâm của đảo Phú Quốc, phường Dương Đông là khu vực vui chơi thú vị nhất với một số điểm du lịch nổi tiếng. Tuy nhiên, khu vực này cũng được xác định là một trong những điểm nóng gây thất thoát rác thải ra môi trường biển của Phú Quốc do người dân và du khách vẫn còn thói quen sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần trong khi thiếu ý thức bỏ rác đúng nơi quy định. Ngoài ra, khu vực này trên thực tế vẫn còn thiếu các bảng tuyên truyền hướng dẫn cũng như các tiện ích công cộng như thùng rác thân thiện với người dùng, các trạm lấy nước uống công cộng nhằm nhắc nhở và khuyến khích du khách và người dân thực hiện tốt việc phân loại rác cũng như giảm sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần. Nhu cầu các thiết bị lưu chứa phù hợp cũng đã được lãnh đạo thành phố Phú Quốc khẳng định thông qua cuộc họp Ban chỉ đạo của thành phố vào cuối năm 2021.
Nhằm xây dựng đường phố văn minh, tạo không gian xanh, sạch, đẹp trên tuyến đường Trần Hưng Đạo và khu vực công viên Bạch Đằng-Dinh Cậu, đầu năm 2022, Ban quản lý Công trình công cộng phối hợp với Dự án tiến hành lắp đặt 12 bộ thùng rác kết hợp bảng thông tin tại các điểm tập trung đông người trong Công viên Trung tâm Bạch Đằng và 1Km dọc trục đường Trần Hưng Đạo. Các thùng này được thiết kế để kết hợp hai mục tiêu là thúc đẩy tái chế rác đúng cách và nâng cao nhận thức về rác nhựa cho người dân và khách du lịch. Tiếp đó, Dự án hỗ trợ lắp đặt 2 trụ nước uống công cộng ở công viên Bạch Đằng để phục vụ cho người dân và du khách nhằm khuyến khích việc giảm thiểu việc sử dụng chai/ly nước nhựa dùng một lần. Các tiện ích này đã được Dự án bàn giao cho Ban quản lý chất thải công cộng thành phố quản lý sử dụng, hình thành mô hình Điểm tham quan giảm nhựa đầu tiên tại Phú Quốc. Về lâu dài, những công trình này sẽ góp phần đưa Phú Quốc trở thành một điểm đến xanh, sạch, sáng cho du khách.
Tổ chức thi ảnh và triển lãm ảnh về bảo vệ môi trường và giảm rác thải nhựa năm 2023
Dự án phối hợp với Hội Văn học-Nghệ thuật TP phát động cuộc thi và đã thu hút sự tham gia của 15 tác giả với 157 tác phẩm; trong đó, 50 tác phẩm ấn tượng đã được lựa chọn để trưng bày tại triển lãm ảnh trong tháng 6 năm 2023. Các tác phẩm đoạt giải đã được ban tổ chức trao thưởng tại buổi lễ phát động tuần lễ truyền thông “Giảm thiểu rác thải nhựa để phát triển du lịch Phú Quốc bền vững”.
(Hình ảnh: Triển lãm ảnh về bảo vệ môi trường và giảm rác thải nhựa năm 2023 tại cảng Bãi Vòng)
Tăng cường tuyên truyền tại các cảng, trên các phương tiện vận tải đường thủy
Để nâng cao hiệu quả truyền thông về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương trên địa bàn thành phố, Phòng Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức họp với các đơn vị quản lý cảng và doanh nghiệp vận tải đường biển để triển khai giới thiệu sản phẩm video và sổ tay về giảm thải nhựa cho du khách tại các bến cảng và phương tiện vận chuyển hành khách; tổ chức phát động tuần lễ truyền thông “Giảm thiểu rác thải nhựa để phát triển du lịch Phú Quốc bền vững” từ ngày 1 đến ngày 8 tháng 6 năm 2023 tại cảng Bãi Vòng.
(Hình ảnh: Lễ phát động “Giảm thiểu rác thải nhựa để phát triển du lịch Phú Quốc bền vững” tại cảng Bãi Vòng)
Triển khai chiến dịch truyền thông và hội thảo hướng dẫn với một số công ty du lịch lữ hành nhằm thúc đẩy tour du lịch giảm nhựa đến Phú Quốc
Cùng với các hỗ trợ về kỹ thuật, Dự án đang xây dựng một Chiến dịch truyền thông quốc gia hướng đến tuyên truyền và khuyến khích thực hành giảm rác nhựa dành cho khách du lịch và ngành dịch vụ du lịch, trong đó ưu tiên lồng ghép các thông điệp riêng của Phú Quốc. Chiến dịch này triển khai từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2023; đồng thời tổ chức hội thảo hướng dẫn các công ty du lịch, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch và các hướng dẫn viên trên địa bàn thành phố Phú Quốc về phương pháp tổ chức tour du lịch giảm nhựa.
Chương trình giáo dục ngoại khóa về rác thải nhựa và mô hình trường học giảm nhựa
Xác định đối tượng học sinh là một trong những nhóm dễ tạo ra sự thay đổi trong nhận thức và hành vi liên quan tới giảm thiểu rác thải nhựa, Dự án đã phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo, Thành đoàn Phú Quốc và Trung tâm Du lịch Sinh thái của Vườn quốc gia Phú Quốc để xây dựng và triển khai chương trình ngoại khóa về giáo dục rác thải nhựa trong trường học cho đối tượng học sinh ở bậc tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn thành phố trong giai đoạn 2021-2022. Thông qua chương trình ngoại khóa về rác thải nhựa, Dự án đã hỗ trợ 13 trường học trên địa bàn thành phố triển khai tuyên truyền giáo dục về rác thải nhựa cho hơn 2.000 học sinh.
Với chuỗi hoạt động truyền thông đa dạng hướng vào các nhóm đối tượng mục tiêu, Dự án đã đạt được những kết quả tích cực trong việc truyền thông nâng cao nhận thức, hướng tới thay đổi hành vi của người dân đối với các sản phẩm nhựa dùng một lần, đặc biệt là vấn đề rác thải nhựa đại dương./.